Artık bu sistemin adı Süper Cumhurbaşkanlığı sistemidir

Türkiye’de artık yasama, yürütme ve yargı üzerinde geniş yetkilere sahip bir Cumhurbaşkanı olacaktır. Artık anayasal sistemimizin adı, Süper Cumhurbaşkanlığı sistemidir.

Sonunda iki partinin üzerinde anlaştığı yeni Anayasa değişiklik tasarısı, Başbakanlık tarafından TBMM’ye gönderildi.

Anayasa Değişiklik Tasarısı Neler Öngörüyor? Bu değişikliklerin belirgin olanlarını daha anlaşılır olması açısından maddeleyerek özetleyelim;

1. İlk madde 9. maddeye ek yapıyor. Mahkemelerin tarafsız olmasını öngörüyor. (Acaba bugüne kadar taraflı mıydılar?)

2. Milletvekili sayısı 550 den 600 e çıkartılıyor. Seçilme yaşı 18 e düşüyor. Askere gitmeyenlere de milletvekilliği yolu açılıyor.

3. Milletvekilleri ve Cumhurbaşkanı beş yılda bir aynı gün yapılacak seçimle seçilecekler.

4. Üyeliğin düşmesi, düşürülmesi ve ölüm nedeniyle boşalan milletvekilinin yerini aynı partiden seçilen yedeği dolduracak.

5. TBMM nin bakanlar kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma izni verme yetkisi kaldırılıyor. Bu yetki Cumhurbaşkanına geçiyor.

6. Genel görüşme ve meclis araştırmasına yürütme temsilcisi katılamayacak. (Sanırım ‘yasamayı güçlendirdik’ demek için getirilmiş etkisiz bir düzenleme)

7. Cumhurbaşkanı olmak için doğuştan Türk vatandaşı olma kriteri getiriliyor. Göçmen olarak gelip Türk vatandaşı olan başka ırk ya da Türksoylular Cumhurbaşkanı olamayacak.

8. Cumhurbaşkanı 5 yıllığına ve yalnızca iki kez bu göreve seçilebilecek. Cumhurbaşkanı ikinci kez seçildiğinde, Meclis, seçimlerin yenilenmesine karar verirse, Cumhurbaşkanı 3. Kez aday olabilecek.

9. Cumhurbaşkanlığına, TBMM de grubu olan partiler, son seçimde oyların en az yüzde beşini alan siyasi partiler(İttifak dahil), 100 bin Türk vatandaşı seçmen aday gösterebilecek. (Böylece katılımcı demokrasi örneği olan vatandaşın aday gösterme hakkı kurumu ilk kez anayasaya giriyor. Darısı 'azil' ve diğer kamu görevlileri seçimlerinde de vatandaşın öneri hakkının başına)

10. Genel oyla yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı seçiminde geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday seçilecek. Bu mümkün olmazsa, 2. tura ilk turda en çok oy alan iki aday katılacak. En çok oy alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. Bu iki adaydan biri yada ikisi 2. turda aday olamazsa (ölüm gibi nedenlerle) diğer adaylar üzerinden oylama sürecek. İkinci tura tek aday katılırsa, seçim referandum gibi yapılacak ve seçilen adayın oyların salt çoğunluğunu alması gerekecek.

11. Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, üst düzey bürokratları Cumhurbaşkanı atayacak, azledebilecek.

12. Yürütme yetkisini Cumhurbaşkanı kullanacak. Ordunun kullanılması kararını verecek.

13. Cumhurbaşkanı, münhasıran yasa ile düzenlenecek konularla temel haklar ile siyasi hakları ilgilendirenler dışındaki konularda kararname çıkartabilecek.

14. Cumhurbaşkanının suç işlediği iddiasıyla soruşturulmasını Meclisin salt çoğunluğu isteyebilecek, soruşturma açılmasına ise üye tamsayısının 3/5 i gizli oyla karar verebilecek. Cumhurbaşkanının Yüce Divanda yargılanmasına TBMM nin 2/3 ü gizli oyla karar verebilecek.

15. Yüce divanda, seçilmeye engel bir suçtan mahkum olan Cumhurbaşkanının bu sıfatı düşecek.  Yüce Divan üyelerinin tamamını Cumhurbaşkanı seçmeye devam edecek. (Taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar milletvekili ve dolayısıyla cumhurbaşkanı olamazlar. Anayasa MADDE 76) (Anayasa Mahkemesi üyelerinin tamamını Cumhurbaşkanı seçiyor)

16.  Başbakanlık kaldırılıyor. Onun yerine Cumhurbaşkanı, dilerse birden fazla yardımcı atayabilecek.

17. Meclis, üye tamsayısının 3/5 i nin kararı ile milletvekilliği ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yenilenmesine karar verebilecek.

18. Olağanüstü Hal ilanına Cumhurbaşkanı karar verecek. Ohal nedenleri arasında ‘ayaklanma olması’ hali de sayıldı. Ohal kararnamelerini Cumhurbaşkanı çıkartacak.

19.  Anayasanın ‘Merkezi idare’ başlıklı 126. Maddesinin 3. Fıkrasında yer alan ‘Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla, birden çok ili içine alan merkezi idare teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri kanunla düzenlenir.’ Düzenlemesinde yer alan ‘Bu teşkilatın görev ve yetkileri kanunla düzenlenir’ cümlesi çıkartılıyor. Özel merkezi bölge yönetimi yasa ile değil, Cumhurbaşkanı tarafından düzenlenebilecek.

20. Disiplin mahkemeleri ve savaş hali dışında Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve  askeri mahkemeler kaldırılıyor. Mevcut askeri yargıçlar ya HSYK tarafından sivil yargıç yada savcı ya da Milli Savunma Bakanlığı tarafından hukuk müşaviri veya muvazzaf subay olarak atanacaklar.  Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı , -mevcut iki askeri yargıcın görevleri ileride son bulmakla - 15 e düşecek. (2 üye Yüksek Askeri mahkemelerden seçiliyordu, bu mahkemeler kaldırılacak.) Mevcut askeri yargıç üyelerin üyelikleri görevleri sona erene kadar sürecek.

21. Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun ‘yüksek’ liği kaldırılıyor. 2010 referandumunun temel gerekçesi olan HSYK nın seçiminde ilk derece mahkemesi yargıç ve savcılarının oy kullanmaları usulünden vazgeçiliyor. 2010 öncesi durumun da gerisine gidilerek, HSYK nın yüksek yargıdan gelen üyelerinin seçiminde Yargıtay ve Danıştay’ın aday gösterme seçimi yapmaları usulünden de vazgeçiliyor. Hakimler ve savcılar için Cumhurbaşkanı da genelge çıkartabilecek.

22. HSYK üye sayısı 22 den 12 ye düşürülüyor. Adalet Bakanı ve Müsteşarın kurul üyeliği sürüyor. Ayrıca, kalan 10 üyenin 5 i Cumhurbaşkanı tarafından, 6 sı ise, TBMM tarafından seçilecek. Böylece, müsteşarın da Cumhurbaşkanı tarafından atanacağı düşünüldüğünde, Kurulun 12 üyesinden 6 sını Cumhurbaşkanı seçmiş olacak. Bakanın da başkan olacağı düşünüldüğünde, HSYK üyelerinin çoğunluğunun seçiminde Cumhurbaşkanı etkili olacak.

23. Cumhurbaşkanı tarafından HSYK üyelerinin ikisi öğretim görevlileri ve avukatlar arasından, üçü de 1.sınıf adli ve idari yargıçları arasından seçilecek. Kalan 6 üye ise, Yargıtay ve Danıştay üyeleri ile öğretim üyeleri ve avukatlar arasından Meclis üye sayısının ilk turda 2/3 ü, olmazsa 2. Turda 3/5 i , yine seçilemezse en çok oy alan 2 aday arasından kura ile seçilecek.

24. HSYK nın yeni üyeleri değişiklikler yürürlüğe girdikten sonraki 30 gün içinde seçilip, 40. Gün görevlerine başlayacaklar. Mevcut üyelerin üyelikleri düşecek.

25. Yürütme organı olarak Başbakan ve Bakanlar Kurulu tarafından yapılan işler Cumhurbaşkanı tarafından yapılacak.

26. Cumhurbaşkanı tarafından bir yasa onaylanmayıp Meclise geri gönderilirse, Meclis yasayı ancak üye tam sayısının salt çoğunluğu ile yani 301 üyenin oyu ile geri göndermiş ise Cumhurbaşkanı tarafından yayınlanacak.

27. Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi yasa ile değil, Cumhurbaşkanı tarafından düzenlenecek.

28. TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri 3.11.2019 tarihinde yapılacak.

Bu değişiklikler ile 2010 referandumu ile getirildiği iddia olunan “Demokratik yargı” kurulu! Dönemine son verilmiş, 2010 referandumuna ‘Hayır’ diyenler haklı çıkmıştır. Yeni düzenleme, yargı açısından 2010 döneminin de gerisinde kalmıştır. HSYK üyelerinin çoğunluğunun partili Cumhurbaşkanı tarafından seçilmesi, yürütmenin yargıyı doğrudan dizayn etmesi anlamına gelmektedir. Bu durum, hem yargı bağımsızlığı hem de bizzat bu anayasa değişikliği ile Anayasa’ya giren tarafsızlık ilkesi ile çelişmektedir.

Cumhurbaşkanı’nı Yüce Divan’a gönderecek milletvekillerinin bir kısmının ve Anayasa Mahkemesi üyelerinin tamamının Cumhurbaşkanı tarafından seçilecek olması karşısında, Cumhurbaşkanına yargı yolunun açılmasının pratik bir yararı yoktur.

Partili ve güçlü Cumhurbaşkanının milletvekillerini belirleme etkisi de gözetildiğinde, Türkiye’de artık yasama, yürütme ve yargı üzerinde geniş yetkilere sahip bir Cumhurbaşkanı olacaktır. Artık anayasal sistemimizin adı, Süper Cumhurbaşkanlığı sistemidir.

Nuh Hüseyin Köse

Odatv.com